धमाथू या पहाचरे जात्रा 

चोभाःद्यःयात लूनिभाः पाकल

म्हिगः न्हवं क्वचायेकूगु चोभाःया आनन्दादी लोकेश्वरया मूर्ति भिंकेगु निंतिं थौं निभालय् पानातःगु दु । दँयदसं न्हवंया कन्हय् कुन्हु लूनिभाः पाकेगु धकाः मूर्तियात सुथसिया निभालय् पायेमाःगु चलन दु ।...

सानुचा  पहल्मान् facebook  पाखे

सानुचा  पहल्मान् म्हस्युपिं अले नां न्यनादीपिं पासापिं सु सु दु थे?
सानुचा पल्मान बारे  डा चुंदा वज्राचार्य
जिमी  बा न सनुछ पहल्मान बारे बरो बारा खँ न्यंकेगु या: । जिमी कान्छ बा कसे जुया: सानुचा पहल्मन नाप ल्वागु जुया च्वन । पहिला जिमी कान्छा बा यात म्हितका तल लिपा बस्वाना ब्युबले त:न्हु तक लासान दना वए  मफुता ख निं ।
युगकवी सिद्धिचराण श्रेष्ठं न च्वया दीगु खुँ बाखँ या छम्ह पात्र सानुछ पहल्मान ख: ।
 
सानुचा पल्मान बारे  दीपक  तुलाधर 

जिं नां न्यना, जिं वयक:या छय् म्हस्यू ।
 वयक:या छय् Sanjay  Kayastha जिमि पासा येँ, न:घलय् दु । 
न्हापा बिजय आर्ट स्टुडियो दुथाय् आ: भाडा-डेक्चि पस: दु ।

रत्नकाजी लूनिभा: 

म सपना हैन 

साकार हुँं 

भ्रम हैन 

आकार हुँं 
तिम्रै मन मस्तिश्कको 

नपोखेको बिचार हुँं 

 म सपना हैन साकार हुँं 

भ्रम हैन आकार हुँं

 तिम्रै मन मस्तिश्कको 

नपोखेको बिचार हुँं

Ratnakaji Maharjan

प्याचा:गु फिस: छ्यालब्याल खुसि सर्ग: ह्वानाह्वान च्याक्क ब्वांय वैच्वंगु नगु हसंमसं धागु चा —

                                                                                                  रत्नकाजी लूनिभा : 

                                                                 प्याचा:गु फिस:                                                                                                                                            छ्यालब्याल खुसि                                                                                                                                      सर्ग: ह्वानाह्वान च्याक्क                                                                                                                                       ब्वांय वैच्वंगु नगु                                                                                                                                           हसंमसं धागु चा —

सगुन डटकमले प्रयोगकर्तालाई पैसा दिने

लीलानाथ घिमिरे

काठमाडौ, फाल्गुन १३ - अमेरिकामा रहेका नेपालीले स्थापना गरेको कम्पनी सगुन इंकले खाता खोल्दा, साथी बनाउदा नगद (रिवार्ड) दिने गरी सामाजिक संजाल सगुन डटकम बुधबार सार्बजनिक गरेको छ । फेसबुक, ट्वीटर, ह्वाट्स एप, स्न्याप च्याट, इन्स्टाग्रामसहितका मेसेजिङ साइटको विशेता भएको सोसियल कम्युनिकेसन साइट सगुन डटकममा पहिलो पटक खाता खोल्दा ५ डलर प्राप्त हुन्छ । त्यसै गरी साइटमा भएका एप्सहरूको प्रयोग गर्दै जाँदा निश्चित रकम आफ्नो एकाउन्टको पिग्गी बैंकमा जम्मा हुँदै जान्छ । त्यसरी जम्मा भएको रकम निश्चित समयपछि सगुनका सुचिकृत बिक्रेताकहाँ गएर सामान खरिद गर्न प्रयोग गर्न सकिन्छ ।
अमेरिकामा बसेर एप्लिकेशन निर्माणमा जुटेका गोविन्द गिरीको नेतृत्वको समूहले सगुन डटकम डेभलप गरेको हो । यसलाई सोसल स्मार्ट कार्डका रुपमा पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ । विशेष प्रकारले डिजाइन गरिएको यस कार्डले ग्राहकलाई अनलाईन सपिङ गर्न÷उपहार पठाउन प्रयोग गर्न सकिन्छ । यो डिजिटल उपहार प्रदान गर्न चाहनेका लागि ‘वन स्टप सप' हुनेछ । सूचिकृत बिक्रेताहरूकहा“ गएर सबैभन्दा पहिला यो स्मार्ट कार्डको प्रयोग गर्नेले ५ अमेरिकी डलर बराबरको रकम प्राप्त गर्नेछन् ।
सगुन सूचनाको गोपनियतामा महत्वपूर्ण फड्को हुने गिरीले स्काइपमा बताए । सगुनबाट पठाइने फोटो, सूचना शेयर गर्नासाथ डिलिट हुने उनले जानकारी दिए । यसमा आफ्नो गोप्य कुरा, फोटोहरू परिवारका सदस्य, साथी र आफ्नो समुदायका ब्यक्तिहरूलाई पोस्ट गर्न सकिन्छ । यसैगरी आफ्नो समूह ब्यवस्थित गरेर टेक्स्ट,  फोटो र स्टिकरहरू आदानप्रदान गर्न सकिने विशेता यसमा छ । आफ्नो दैनिकीलाई सेड्युलमा राखेर साथीभाई लगायतलाई शेयर गर्न सकिने सगुन इन्कका सस्थापक गिरीले जानकारी गराए ।
सगुन डटकममा क्लिक गरेर आफ्नो अकाउन्ट खोल्न सकिन्छ । सगुनले बनाएको यो सोसियल म्यासेजिङ एपका अरु केही रोचक विशेता छन् । यसमा टप सेक्रेट नामक एप छ, जसबाट हाम्रो दैनिक गोप्य स्टोरीहरू साथीभाई र परिवारलाई सेयर गर्न सकिन्छ । यो सुविधा अहिलेको सबैभन्दा चर्चित म्यासेजिङ एप इन्स्टग्रामले पनि दिन सकेको थिएन । आफ्ना मेमोरेबल इभेन्टहरूलाई सेयर गर्न कस्टोमाइज्ड अप्सन पनि छ । यसले तपाईका प्रियजनलाई मात्रै दिनभरीको स्टोरी सेयर पनि यही एपले गरिदिन्छ । यसमा दैनिक सेड्युल वा साप्ताहिक सेड्युल एप पनि छ ।
अर्को विशेता सानाठूला जुनसुकै रिजोलुसनका फोटो भए पनि शेयर गर्न समस्या हुँदैन । तीनवटा फोटोलाई एउटै बनाई सेयर गर्न सकिने सुविधा पनि यसको नौलो फिचर हो । एपबाट पठाइने फोटो, सूचना अत्यन्त गोप्य रहन्छन् । अर्को महत्वपूर्ण फिचर हो, अल इन वन पेज । अर्थात् यसमा ग्रिटिङ एप, क्यालेन्डर जस्ता आवश्यक एप्स पनि यसमै समाहित भएकाले एउटै पेजबाट भेराइटी फिचर पाउन सकिनेछ । दैनिक आफूले गरेको कार्यलाई अब एपबाटै सेड्युलिङ गर्न सकिने गरी यसलाई डिजाइन गरिएको छ ।
सगुनको सोसिएल एप्प टुडेज सेक्रेट युजरलाई उनीहरूका कथा परिवारका सदस्य र साथीहरूलाई शेयर गर्न मिल्ने गरि डेभलप गरिएको छ । यसै गरी स्मार्ट क्यालेन्डर, अल इन वन पेजले युजरलाई सबै कुरा एकै ठाउँमा पाएको अनुभूति गराउँछ । कम्पनीले युजरलाई आफ्नो अभुभव शेयर गर्न र गतिविधिलाई ब्यवस्थित गर्न एउटै प्लेटर्फम उपलब्ध गराउने जनाएको छ ।
गिरीले यसअघि अमेरिकाको सुरक्षा निकाय पेन्टागनमा सिस्टम इन्जिनियरको रुपमा काम गरेका थिए । त्यहाँबाट राजिनामा दिएर आफूले नेपालीले संसारसामु केही गरेर देखाउन सक्छन् भनेर सगुन डटकम डेभलपमा लागेको बताए । सगुनमा अमेरिकामा ब्यवसाय गर्दै आएका कविन्द्र सिटौलालगायत विभिन्न मुलुकमा रहेका गैरआवासीय नेपालीले लगानी गरेका छन् । सगुनले नायिका मनिषा कोइरालालाई ब्रान्ड एम्बेसेडरका रुपमा नियुक्त गरेको छ । फरक विशेषता भएको सगुनबारे भारतीय संचारमाध्यमले समेत प्राथमिकता दिएर समाचार प्रकाशन÷प्रसारण गरिरहेका छन् ।

                                   प्याखं

                                      - सौरभ शाक्य 

दबुली प्याखं क्यनाच्वन । दबू क्वय् स्वकुमिपिँ म्वः म्वः दु । च्वनां च्वनेथाय् मदु । दबू न्ह्यःने फ्यतुनाच्वंपिँ ,दबूं तापाक दनाच्वंपिँ घ्वातु घ्वाना दबू खने दयेकेत स्वयाच्वन । उखेँ थुखेँ छेँया फलय् ,दबू जखः फल्चाय् ,देगःसी मनूत धिपांसिपा च्वना दबू पाखे छ्यं ल्ह्वना ल्ह्वनाः स्वयाच्वन । दबुलिइ गुबलेँ प्याखं ल्हुगु क्यनी ,गुबले संबाद ल्हाःगु ! मिखा फुतियाये मलायेवं हे प्याखंया लु मेकथं हिली । स्वकुमित हाली -" ताल ग्वः ! सुर ग्वः न अभिनय ! न डाइलग त्याजी ! आउट आउट " थजाःगु सःया क्वलाहल लकस धुफ्वः दनाच्वन । 

तापाक च्वंपिसं दबुलिइ छु जूगु ! प्याखं क्यंगु ळा ! प्याखं म्वःत थःवं थः ल्वाःगु ! न संबाद त्याःजी न हाउभाउ , छुं छुं हे सिइके मफू , अय् सां मनूतयगु मिखा दबू पाखे सालाच्वन । दबुलिइ प्याखं म्वःतयसं ,स्वयाच्वंपिसं आउट आउट धाःगु नं च्यूताःमदु ,हाहु याःगु नं वास्ता मदु । स्वकुमिपिसं गोलभेरा , ध्वगीगु खेँयनं , भ्वाथः लाकामं क्ययेकेगु नं सुरु जुल । प्याखंम्वःतयसं कयेका हःगु न्हिलाःन्हिलाः त्याप्प त्याप्प लानाच्वन मानौँ थथे जूगु हे इमित न्ह्याइपूयाच्वन । शायद थ्वहे प्याखंया सफलता खनाःच्वन ला !

स्वकुमिपिँ यःकथं हाःथेँ हायेका , उमिसं नं उकथं हे प्याखं क्यनाच्वन , उकथं हे प्याखं ल्हुयाच्वन ।यक्वः थुकथं जुयेवं छम्हः प्याखंम्वः माइक ज्वनाःचिचाय् दना हाल -" थ्व प्याखं थथेहे खः थ्व प्याखं छगू देश खः देसय् थुकथं जुयाच्वंगु खःजिपिँ मू पात्र ,छिकपिँ कोरस पात्र , कलाकार छिकपिँ ,कलाकार जिपिँ , फुक्क फुक्कं लथालिङ , प्याखं भताभुङ । थ्व थौँया देशया अबस्था । थ्व प्याखं थुकथं क्वमचासेँ सिधइ ।" पर्दा ह्वारर तित ।

शाक्य कुमारया हाइकु 

1
दिपाःमकासेँ
पलाः लुसु लुसु छ
जि म्हछिँ झूचा ।

2

ई थजाःगु खः

सिमां हः हायेमफू

बसन्त कँहाः ।

3
वाःवःगु लखय्
छ व जि बा वनाच्वना
आज्जु कायेत ।

                ख्वपय चीर स्वाइगु

            होलि नेवाताय न त:जिगु  नख : ख: .   होलिया म्ये हाला: न्ह्यैपुक होलि  म्हितेगु चलन दु ।   रंग व यौवन नाप स्वागु थ्व नख: अतिकन न्ह्यैपु। थुकियात यौन नाप स्वाना त:गु  छुमां न दु  ।  थुकिया झ्वलय सुरूवातया न्हि खूनु चिर स्वाइ।     फागुया चीर स्वाइगु , मेथाय स्वया ख्वपय चीर स्वाइगु पा:. थन भिंद्योया थिङ्ग:चा (लिङ्ग) ब्वलय तया कुबुया ख्वप देय चा:हीके धुंका भिन्द्योया देगलय द्रौपतिया मिसा चिन्हय थ्व थिङ्ग:चा दुछ्वया खाया तइ   । 
मिसात मिजनतयसं थुकीयात पुज्याना द्रौपतिया मिसा चिन्हय थ्व थिङ्ग:चा दुतपित याई ।  थ्व फागु क्वमचा:तले अन ब्वया तयेगु याई । - "नेवा सस्कृती गौरव तायेके " 
-न्ह्यब्वम्ह  तुसिबाग: 

ख्वपय चीर स्वाइगु

भक्तपुर दत्तात्रय मन्दिरसँगै रहेको भैरव मन्दिरमा रहेको लिंगको आकृति भएको काठ र रातो कपडाको योनि जुधाएर होलीको सुरुवात भएको छ । फागुन शुक्ल अष्टमीको दिन शनिबार भीमसेन मन्दिरमा राखिएको लिंग अर्थात् लगलाई टोल-टोलमा घुमाएर पुनः मन्दिरको पाटीमा राखिएको छ । टोल-टोलमा रहेका पसलैपिच्छे घुमाएर पूजा गरी पाटीमा झुन्ड्याएको हो । काठबाट बनेको दुई हात लामो लिंगको करिब ३० इन्च मोटाइ छ । यसलाई भीमसेनको लिंग र कपडाबाट बनाएको प्वाललाई द्रौपतीको योनिका रूपमा लिने गरिन्छ । 
source- Newa

सम्यक महादान ज्याझ्वःया संक्षिप्त तालिका 

१ स्वय्म्भू भगवानयात पुजाआजा
२ स्वय्म्भूं यलय् यंकेया निाितं स्वय्म्भू. भगवान सहितया द्यः विज्याकीगु
३.स्वय्म्भू भागवान सहित महामन्जुश्री, विजय्श्गवरी, सीघः भागवान, जनवहाः द्यः येँ नगर परिक्रमा याना हनुमान ध्वाकाय् यंका अन भचा तइगु
४ वसन्तपुरं परिक्रमा यापिं द्यःपिं मोटरय् तयाः यल ध्वाखाय् विज्याकीगु व अन लसकुस याइगु
५अनंनिसें लगंख्यः स्वया जात्रा न्ह्याइगु
६सम्यकया कजि धर्मवहादुर शाक्यया छेंय् द्यःपिन्त लसकुस याइगु
७अन न्ह्योने न्ह्याकाः हिरण्यवणृ महाविहारया क्वाःपाःद्यः कया मंगलवबजाःया दीपंकर द्यःपिं नं भगवान नाप नापंतुं विज्याकीगु व यलया वसुन्धरा द्यःयात नं कया वनिगु
ड्ड लगं ख्यलय् नं मूल गेटय् सकल द्यःपिन्त कजिपाखें लसकुस याना सम्यक दानशालाय् दुत यंकीगु
ड्ड फागुन १८ गते सुथय् ४ ताः इलय् सकल द्यःपिन्त पुजाआजा याइगु
ड्ड १८ गते ६ ताः ईनिसें शाक्य, बज्राचार्यपिन्त दान विइगु ज्या न्ह्याकीगु
ड्ड बहिनी ५ ताः इलय् सकल द्यःपिं लित विज्याकेगु योजना दय्का तःगु दु ।
ड्ड १८ गते सकल भक्तजनपिन्त लाइनय् तयाः न्हिच्छियंकं हे सकल द्यः पिन्त दर्शन याकीगु जूगु दु ।४ वसन्तपुरं परिक्रमा यापिं द्यःपिं मोटरय् तयाः यल ध्वाखाय् विज्याकीगु व अन लसकुस याइगु ५अनंनिसें लगंख्यः स्वया जात्रा न्ह्याइगु ६सम्यकया कजि धर्मवहादुर शाक्यया छेंय् द्यःपिन्त लसकुस याइगु७अन न्ह्योने न्ह्याकाः हिरण्यवणृ महाविहारया क्वाःपाःद्यः कया मंगलवबजाःया दीपंकर द्यःपिं नं भगवान नाप नापंतुं विज्याकीगु व यलया वसुन्धरा द्यःयात नं कया वनिगु ड्ड लगं ख्यलय् नं मूल गेटय् सकल द्यःपिन्त कजिपाखें लसकुस याना सम्यक दानशालाय् दुत यंकीगु ड्ड फागुन १८ गते सुथय् ४ ताः इलय् सकल द्यःपिन्त पुजाआजा याइगु ड्ड १८ गते ६ ताः ईनिसें शाक्य, बज्राचार्यपिन्त दान विइगु ज्या न्ह्याकीगु ड्ड बहिनी ५ ताः इलय् सकल द्यःपिं लित विज्याकेगु योजना दय्का तःगु दु । ड्ड १८ गते सकल भक्तजनपिन्त लाइनय् तयाः न्हिच्छियंकं हे सकल द्यः पिन्त दर्शन याकीगु जूगु दु ।१८ गते राष्टपति यात नं बिज्याकेगु योजना दय्का तःगु दु । नापं देय्या प्रमख व्यतित्वपिं व राजदूतपिंन्त नं ब्वनातःगु दुसा वय्कपिन्त नं सम्यक महादान स्वकीगु जूगु दु ।

     नेपालभाषा  सिने  पत्रकारीताय् हाथ्या समस्या समाधान 

      अन्तरक्रिया कार्यक्रमय् - असंबरे 

खस अहंकार व भाषा जाति सम्बन्धय् मोदनाथ प्रश्रित

08Feb, 2015by बालगोपाल श्रेष्ठ

har

 (प्रगतिशीलताया ख्वाःपाः पुयाः खस अहंकारवादया वकालत यायेगु व थौकन्हय् नांगा रुपय् हे पृथ्वीनारायण शाहया गुनगानय् व्यस्तम्ह खय भायया बयबयम्ह च्वमि मोदनाथ प्रश्रित आ: स्वयां स्वंगू दशक न्ह्यव हे खस अहंकारवादी सोचया हुनिं आालोच्य व्यक्ति खः । मोदनाथ प्रश्रितया खस अहंकारवादी सोचयात कुंखिना च्वयातःगु थुगु च्वसु नेपालभाषाया इनाप वाःपौ ने.सं. ११०८ दिल्लाथ्व ६, दँ ६, ल्याः २९ स पिदंगु ख: । थुगु च्वसु सान्दर्भिक ताया थन न्ह्यब्वयागु खः ।)

पीगुलिं मयाक जाति अले भाषा दुगु दे नेपालय् श्री ५ या सरकारं तच्वकं अन्यायपूर्वक सकतां जाति भाषा न्हंके कथं ‘छगू भाषा, छगू जाति छगू धर्म, छगू संस्कृति’ या नारा बिया गुगु अन्धराष्ट्रवादी मण्डले नीति ज्वनावैच्वंगु दु, उकिया विरोध स्पष्ट व सही ढंगं जुइमाः । थ्व खँय् कमसेकम नं थःत प्रजातन्त्रवादी‚ प्रगतिशील वा मार्क्सवादी धाइपिनि दथुइ निगू मत दयेमाःगु खनेमदु ।

नेपाःया थौंया वास्तविकता खः कि श्री ५ सरकारं खस भाययात जक ‘नेपाली’ नां छुनाः नेपाःया राष्ट्रभाषा धकाः बलजफ्तीं क्वचिना वैच्वंगु दु । अथे हे वर्णाश्रमय् आधारित हिन्दू संस्कृति अर्थात् ब्राम्हणवादी संस्कारयात राष्ट्रिय संस्कृति धका ब्वया वैच्वंगु दु । उकिं सरकारया थ्व ब्राम्हणवादी खस अन्धराष्ट्रवादया विरोधय् फुक्क भाषा‚ फुक्क जातिया समान अधिकारया पक्षय् सः थ्वैगु नं स्वाभाविक खः । तर थुकथं खस भाषा‚ खस सस्कृति अर्थात् ब्राम्हणवादी संस्कृति क्वचिनेगु सरकारी नीतिया विरोध यायेगु खँ सिंगै खस जाति अर्थात् बाम्हण–क्षेत्री जातिया वा उगु जातिया सुं व्यक्तिविशेषया विरोध धाःसा मखु धैगु खँय् प्रस्ट जुइमाः । तर सरकारया संकीर्ण मण्डले राष्ट्रवादया विरोधया झ्वलय् गुलिं थःत प्रगतिशील ‘मार्क्सवादी’ धाइपिं विद्वानपिसं नं ‘थ्वला खस भाषाया विरोध जुल, थ्वला ब्रम्हु, क्षेत्री जातिया विरोध जुल‚ थथे नां किटय् यानाः विरोध यायेबले अमि नुगलय् स्याइ’ धकाः खँ ल्हाइपिं नं दु । निश्चय नं चायेकं चायेकं कचवं ब्वलनीगु ज्या सुना नं याये मज्यू, थ्व खँय् सचेत जुइ हे माः । तर थौंया थनया यथार्थ थ्व हे खः कि खस भाषा ब्राम्हणवादी धर्म, संस्कृति श्री ५ या सरकारं बलजफ्तीं क्वचिना वैच्वंगु दु । थज्याःगु खँया विरोध चायेकं मयासें वा सीमदयेक यायेगु धया थःत उदारवादी कथं ब्वयेगुया मतलब सीमदयेकं हे सरकारया मण्डले नीतिया समर्थन यायेगु जुइ । थौं सरकारं देया तमाम भाषा, जातिया अस्तित्वयात हे अस्वीकार यानाः संविधानं खस भाय छगूयात जक ‘राष्ट्र भाषा’ धया वैच्वंगुलिं उकिया विरोध अमूर्त रुपं मखसें तप्यंक हे यायेमाः । थथे मयाःपिं पञ्चायती नीतिं तापाःपिं जुइ मफैगु स्पष्ट जू ।

थ्व हे झ्वलय् प्रगतिशील लेखक संघया महासचिव थ्यंक जुया च्वनादीम्ह प्रगतिशील मार्क्सवादी च्वमि व नेता कथं बय् बय् जुयावैच्वंम्ह मोदनाथ प्रश्रितजुं छुं ई थुखे खस भायया निगू वाःपतिइ पिथनादीगु निगू च्वसुयात कयाः थन न्ह्यथने त्यना । छगू खः ‘दृष्टि वाःपौ (वर्ष ५ अंक ३४) या थःगु नियमित स्तम्भय् प्रश्रितजुं च्वयादीगु ‘खस जाति अहंकारवाद भनेको के हो ?’ नांगु च्वसु अले मेगु खः ‘छलफल’ वाःपतिइ (वर्ष ६ अंक २) ‘जातीय र भाषिक समस्या समाधान निम्ति प्रमुख कडीको रुपमा उठाउनुपर्ने कुरा के हो ?’ नांगु च्वसु । थ्व निपुं च्वसुतिइ प्रश्रितजु छता हे खँय् हे केन्द्रित जूगु खने दु व खः – खस जाति व भाषा अहंकारया गुगु दबदबा थौं देसय् जुयाच्वंगु दु उकियात त्वत्वपुयाः सरकारया ‘एक भाषा एक जातिया’ अन्धराष्ट्रवादया एकपक्षय् वकालत ।

पिनें–पिनें ब्राम्हणवादया विरोधय् थी–थी च्वसु च्वयाः पण्डित्याइँ क्यनेत लिचिला मदीम्ह प्रश्रितजुया निगुलिं च्वसुति ‘ब्रम्हु धैपिं दकले च्वयया दर्जायापिं मनूत’ धैगु मानसिकता त्वःतेमफुगु बांलाक खने दु । ‘दृष्टि’ पतिइ खस धैपिं ब्रम्हुत मखु धयाः झिंस्वसः दँ न्ह्यवया ढुंगे युगया खँ न्ह्यथंसे च्वयातःगु छझ्व न्ह्यब्वया च्वना –

“हिन्दू संस्कार ग्रहण यायेगु सुरु जूसां अपवादबाहेक खसतयसं ब्रम्हुया दर्जा काःगु गनं खनेमदु ।”

थ्व वाक्यं ब्रम्हुया सिकं खसत धैपिं क्वय् दर्जायापिं धैगु ब्राम्हणवादी संस्कार प्रश्रितजुया अन्तस्करणय् ल्यनाच्वंगु धकाः क्यं । उकिं उगु च्वसुइ ब्रम्हुतयत ‘खस’ धाल धैगु खँय् दुःख प्वंकुसें तच्वकं नुगः मछिंकादीगु दु । तर विद्वान भाजु प्रश्रित ब्रम्हुत खस जातिइ गथे विलय् जुल धैगु खँय् मस्यू पहः क्यनादीगु अर्थपूर्ण जू ।

निश्चय नं प्रश्रितजुं धयादीथें थौं सकस्यां खस जातिया दुजः कथं म्हसिका च्वंपिं ब्रम्हु, क्षेत्री, कामी, सार्की, दमाईं, गाइने इत्यादि सकलें परापूर्व कालंनिसें खस जातियापिं मखयेफु । तर थौं थिपिं सकसितं ‘खस’ धायेगु याःगु हुनिं थःगु पूर्व अस्तित्व त्वफिकाः खस जातिइ थःत विलय् यानाः यंकूगुलिं खः । वर्णाश्रम हिन्दू संस्कार व खस भाषा हे थौं खस जातिया परिचय जुयाच्वंगु दु । अज्ज थिपिं सकस्यां ल्हाइगु छगू हे खस भाषा जूगुलिं नं खस जाति कथं नं थिमित म्हसिकेगु यानाच्वंगु खः । गथे थी–थी धर्म अले सम्प्रदायया मनूत उपत्यकाय् वयाः अमिसं नेवाः भाय् ग्रहण याःगु हुनिं सकसितं नेवाः धया यंकल अथे हे ब्रम्हुत नं खस जातिइ विलय् जुयावंगु हुनिं अमित नं खस धाःगु खँय् समाज विकास क्रमया नमोबागि जक स्यूपिसं नं थू ।

“दक्षिण हिमाली भेक व तराईया थी थी जाति–जनजातितय् चलायमान विशेष ऐतिहासिक कारणवश कर्णालीया खसतयसं ल्हाइगु भाययात हे मेपिसं गैरखस ब्रम्हु, क्षेत्री आदि नं नाला मातृभाषाया रुप बी यन । थथे थःपिनिगु पुलांगु भाय् त्वःता वा न्हूगु भाषाय् ल्वाकछ्यानाः मेगु हे भाषायात मातृभाषाया कथं नालाकाःगु उदाहरण संसारय् आपालं दु । थ्वया क्वाक्वाःगु नमूना शाक्य, कोलीय, मल्ल लिच्छवि आदि–आदि अनेक जाति मूलया मनूत नेवाः समाजय् विलिन जुयाः न्हूगु भाषा नालाकाःगुलिं हे स्पष्ट जू ।” धकाः वयकलं समाजशास्त्रीय विश्लेषण याना दिल । तर प्रश्रितजुं “ … नेपाली (खस) भाषा ल्हाइपिं सकसितं खस तायेकीगु व खस जाति अहंकारवाद मेगु जाति व भाषाया उत्पीडक जुयाच्वन धैगु धारणा प्वंकेगु गलत व हानिकारक जुइ ।” धकाः थौंया सरकारया सलय् सः मिले यावंगु धाःसा ल्हिले पी मफैगु खँ खः ।

वयकलं धयादी थें हे झिंस्वंगूगु सदीं लिपा अज्ज पृथ्वीनारायण शाहं नेपाः विस्तार याये धुंकाः काठमाडौं उपत्यकाया नेवाःतयसं हे पृथ्वीनारायण शाह नापं वःपिं सकसितं खस धायेगु याःगु नं जुइफु । तर थौं ब्रम्हु, क्षेत्री, दमाईं, कामी, सार्की, गाइने गुलि नं खस जातिइ विलय् जुइ धुंकूगु समुदाय दु, खसया पर्याय जुइ धुंकूगु दु, ढुंगे युगया खँ न्ह्यथनाः घाँय् घाँय् बाज्या नं घाँय् घाँय् बाज्यापिनिगु परापूर्व इतिहासया खँ ल्हानाः थौंया यथार्थयात उपेक्षा याये मज्यू ।

छलफलय् पिथनादिगु च्वसुइ वयकलं “…. नेपाःया फुक्कं जाततयसं समान मर्यादा व जातितयसं समान अधिकारया नितिं सः थ्वकेगु आन्दोलन यायेगु नितान्त उचित व अनिवार्य दु” धकाः च्वयादिगु खँपु नं वयक: थुज्वःम्ह मार्क्सवादी चिन्तक नं आ:तलें जातपातया वर्णाश्रम हिन्दु संस्कारयात पौपुइक वांछ्वयेमाःगु चायेका मदिनीगु खनेदु । नत्रसा वयकलं जातजातयापिसं समान मर्यादाया नितिं सःतयेगु मखु कि जातपातया संस्कार हे वांछ्वयमा धयादीमाःगु खः । अथेहे जातीय समान अधिकार प्राप्तिया खँय् नं वयक:या जाति सम्पूर्ण अधिकार उपभोग यानाच्वंगुलिं ला मस्यू‚ थःपिसं मखु मेपिन्सं जक थ्व खँय् आन्दोलन यायेमाःगु खंका दीगु दु । उकिं हे वयकलं “जातीय समस्या प्रमुख कडीको ….” थें हचुवा च्वसु च्वयाः वस्तुगत तथ्यया ठोस विश्लेषणया पलेसा भ्रमपूर्ण विचार बीगु कुतः यानादिगु दु । उगु च्वसुइ वयकलं खस अहंकारवादया विरोध “जातीय साम्प्रदायिक भावना ब्वलनिगु खतरा दु” धकाः च्वयादीगुलिं तथ्ययात म्वयथ्यायेत स्वःगु प्रस्ट जू । थुलिमछि जाति भाषा दुगु देसय् मात्र छगू खस भाययात ‘नेपाली’ नां छुनाः ‘राष्ट्रभाषा’ धकाः अले खस जातीय (ब्राम्हण–क्षेत्री) संस्कृतियात राष्ट्रिय संस्कृति धाधां सम्पूर्ण नेपालीया छ्यनय् क्वचिनेगु थौंया सरकारया नीतियात चायकं मचायकं समर्थन याइगु भावया व थ्व हे धारणायात समर्थन यानाः न्ह्यज्याना च्वंपिं खस जातिया छपुचःया ज्या खँयात हे खस जातीय अहंकार धकाः कुंखिनेगु याना वैच्वंगु खः । थुकिं खस अहंकारवादीतयत जक खतरा जुइगु बाहेक मेपिंत मखु । यदि प्रश्रितजुं नं नेपाःया सम्पूर्ण जाति व भाषाया समानाधिकारया छम्ह पक्षधर खःसा थुके वयकलं खतरा खंके माःगु छुं मदु ।

अथेहे उगु च्वसुइ वयकलं “नेपालय् आः जातीय शासन दु ला कि वर्गीय ?” धकाः न्ह्यसः छुनाः यानातःगु विश्लेषण नं बहुजातीय देसय् सत्ता वर्गीय नापं–नापं जातीय नं जुया च्वनिगु खँयात नकारे यानादीगु दु । गथे रुसय् जार शासन कालय् नं वर्गीय नापं जातीय रुपय् छगू रुसी जातिया थिचोमिचो व हैकम तच्वया च्वंगु खः‚ थौंया नेपाःया शासन सत्ता नं वर्गीय रुपं छगू वर्गया प्रतिनिधित्व यानाच्वंगु दुसा जातीय ल्याखं खस जातीय भाषा संस्कृतिया थिचोमिचो व हैकम तच्वयेकाच्वंगु दु ।

उगु च्वसुतिं वयकलं न्ह्यब्वयादीगु मेगु तर्क खः “नेपालय् जाति भाषाया आधारय् राजनीतिक विभाजनया खँ अव्यावहारिक व असम्भव” । तर थ्व खँय् वयकलं गुगुं तर्क न्ह्यब्वयादिल उगु न त वैज्ञानिक खः न त गुगुं अनुसन्धानया लिधंसाय् हे । हचुवा हिसाबं थःत मयेवं मनगढन्त तर्क न्ह्यब्वये न्ह्यव प्रश्रितजुं नेपाःया वस्तुगत स्थिति नं दुग्यंक अध्ययन यानादीगु जूसा बेस जुइगु खः ।

निर्ष्कषय् जातीय व भाषीय समस्याया समाधानया मू कडी कथं वयकलं खंकादिगु धात्थेंगु प्रजातन्त्र व सच्चा लोकतान्त्रिक व्यवस्था खः । निश्चय नं वयक:या थ्व खँय् विरोध यायेमाःगु मदु । थन …..“राजनीतियात स्वयां भाषा व जाति समस्यायात न्हापांगु थाय् बीबलय् जातीय साम्प्रदायिकतां प्रोत्साहन कया मू कडी कमजोर जुइगु व गुकिं यानाः छुं नं उपलब्धि ल्हातय् मलाइगु खँय् ध्यान बीगु आवश्यक दु” धकाः गुगु पण्डित्याइँ न्ह्यब्वया दिल‚ थुकिं जातीय भाषीय समस्यायात राजनीतिक समस्या कथं वयकलं मस्वनिगु जक मखु जातीय भाषिक दमन जुया च्वंथाय् अधिकारया नितिं हालिपिन्त साम्प्रदायिक जुइ धैगु चेतावनी बीगु थौंया सरकारं यानाच्वंगु ज्याया भाला नं थःपिसं हे कयादिगु खनेदु ।

अले प्रश्रितजुयात थुलि हे इनाप दु कि जातीय भाषीय अधिकारया नितिं जुइगु आन्दोलन नं प्रजातन्त्र व लोकतन्त्रया आन्दोलन हे खः । उकिं थुकी ग्वहालि यायेगु नं उगु लँय् न्ह्यज्यायेगु हे खः । धात्थेंगु प्रजातन्त्र वा लोकतन्त्रया स्थापना मजूतले भाषाया आन्दोलन यायेमज्यू धैगु तर्क ह्याउँमचा तर्क जक खः वा खस अहंकारया स्वार्थ रक्षा यायेगु तर्क जक खः । भाषा जातिया समान अधिकार मन्त धाःसा छिगु लोकतन्त्र नं उकिया सः थ्वया हे च्वनि‚ सुनां नं पने फइ मखु । प्रगतिशील व मार्क्सवादी धाइपिं छिकपिं थज्यापिं विद्वानपिसं देसया वस्तुस्थितिया सही विश्लेषण यानाः जातीय व भाषीय समानाधिकारया नितिं सही लँ क्यनेमाल‚ जातीय पूर्वाग्रहं ग्रस्त जुयाः तथ्ययात म्वये थ्यायेगु ज्या दिकेमाल ।

यच्चागु मिखाछं मखंक छंगु लुनुगपाय् सुला ।

-Sarbarth Buddhacharya

                                        

        -सौरभ शाक्य   

             हिलावंगु बिचाः

                        -चिबाखं--

पत्रिकाय् राजनितिक बुखँत स्वस्वं वइगु मिखा बक्सय् च्वंगु छगू बुखँय् जूत " बसन्तपुलि ट्यूशनवंपि निम्ह मिसा मस्तयत तेजाबं छ्वाकाः धकल " शिर्षकं हे वया म्हः जिरिँङ वन । वयागु मिखा दुरुर ब्वाँयवन आखःग्वलय् । ब्वं ब्वं हे वया ख्वाःच्यानावल । ल्हाःम्हुछित । उकिया क्वसं मेगू बुखँ " खुगु तगिँ ब्वनाच्वंम्ह छम्ह बिद्यार्थी यात छम्ह 56 बर्ष दुम्ह मास्तरं.." उफ् वं बुखँ पूमवंकल । वं पत्रिका ग्वारामारायाना वाकुछिना हूँथ्यंक वाँन्छोत । उबलेहे वया प्वाथय् दुम्ह कलाःच्या ज्वनाः कोठाय् दुहाँवल । भातया पहःताल खं खं " छु जुल छितः राजनितिया बुखँ स्वतकिँ न्ह्याबलेँ तं ! खी क्वबिया लायकू च्यूता ! व नेतातयगु बूखँ हे स्वयेमाःगु छि ! कन्हय् निसेँ पत्रिका हइम्हसित पत्रिकाहे हयेम्वाल धायेला !" भातया ख्वाः स्वस्वं  च्या टेबिलय् तल । वं थः कलाःया ख्वाःव प्वाः स्वयाः न्यन " केशरी ,छं प्वाथय् ग्वला दत ? छक म्ह्याय् कि काय् , भिडियो एक्सरेयाना स्वयेला ! "

भातया आकाझाकां वःगु न्ह्यसं वं थुलिजक धाल " म्ह्याय् छु काय् उत्थेँ धाइम्ह छि ! अझ जितला म्ह्यायहे यः धाइम्ह छि ! हानं..."" मखु छक मस्वसेँ मजिल ! थौँहे .." वं थः कलाःयात माया वंका धाल ।" छुं जुया म्ह्याय् जूसा...!" केशरीया खँ पूमवंबले हे ग्वारामारागु पत्रिका फ्यनाः बुखँ वयागु न्ह्यःने तयाः धाल " म्ह्याय्.. ! वयाःगु कथूं सः थाहाँ मवल । मिखा लःलः धायेका वं थःकलाःयात त्वाल्हाँ स्वयाच्वन ।वं थः कलाःया ख्वाःव प्वाः स्वयाः न्यन " केशरी ,छं प्वाथय् ग्वला दत ? छक म्ह्याय् कि काय् , भिडियो एक्सरेयाना स्वयेला ! "भातया आकाझाकां वःगु न्ह्यसं वं थुलिजक धाल " म्ह्याय् छु काय् उत्थेँ धाइम्ह छि ! अझ जितला म्ह्यायहे यः धाइम्ह छि ! हानं..."" मखु छक मस्वसेँ मजिल ! थौँहे .." वं थः कलाःयात माया वंका धाल ।" छुं जुया म्ह्याय् जूसा...!" केशरीया खँ पूमवंबले हे ग्वारामारागु पत्रिका फ्यनाः बुखँ वयागु न्ह्यःने तयाः धाल " म्ह्याय्.. ! वयाःगु कथूं सः थाहाँ मवल । मिखा लःलः धायेका वं थःकलाःयात त्वाल्हाँ स्वयाच्वन ।

फेसबुक प्रेमले निम्त्याएका समस्या

डा. अरुणा उप्रेती

मेरो नवीनसँग नाता कायम गरिदिनुको लागि मुद्दा लडिदिनुपर्‍यो', एउटा प्रतिष्ठित संस्थामा काम गर्ने २४ वर्षीया निताले काठमाडौंको एक महिला संस्थामा आएर उजुरी हालिन्। कुरा बुझ्दै जाँदा फेसबुकमार्फत उनको दुबईमा काम गर्ने एकजना नेपाली युवकसँग भेट भएपछि उनीहरूबीच प्रेमको आदान-प्रदान हुन थालेछ। दुबईबाट नवीन छुट्टीमा घर आएको बेला उनीहरू एउटै घरमा सँगै पनि बसे। फेरि दुबई र्फकेपछि भने नवीनले नितालाई वास्ता गर्न छोड्यो, फोन पनि उठाउन छोड्यो। फेसबुकबाट नवीनले नितालाई हटाएछन्। अहिले निता अदालतबाट आफ्नो सम्बन्ध कायम गराइदिन संस्थामा धाइरहेकी छन्।

'नवीनले फेसबुकमा लेखेको प्रेम कविता, सँगै घुम्न जाँदा अँगालो मारेर खिचाएका फोटाका आधारमा मात्रै कसरी हाम्रो संस्थाले नाता कायम गर्नका लागि मुद्दा दर्ता गर्न सक्ला र?' निता जुन संस्थामा गइन्, तिनकी अध्यक्षको भनाइ यस्तो छ। तर निताको यो घटनाले धेरै कुरा सोच्न विवश गरायो। को मान्छे, कस्तो मान्छे भन्ने नचिनी फेसबुकबाट नै प्रेम गर्ने प्रवृत्ति बढेको छ। यो प्रवृत्तिले युवक, युवती, किशोर, किशोरीहरूलाई धेरै नकारात्मक असर परेको छ। प्रेम हुनु भनेको नै यौनसम्बन्ध हुनु हो भन्ने मानसिकताले अहिलेका युवा समाजलाई बेस्सरी गाँजेको छ। त्यसैले त अविवाहित किशोरीहरू गर्भपतन गराउन डाक्टरहरूको क्लिनिकमा जाने प्रवृत्ति पनि बढेको छ।

 दस जोड दुई कक्षा पढ्ने किशोरीहरू पनि गर्भपतन गराउन आउने डाक्टरहरूको भनाइ छ। 'एकजना छात्रा त २ वर्षमा ३ चोटि गर्भपतन गराउन आइन्। तेस्रोचोटि आउँदा त अब तिम्रो गर्भपतन गर्न सक्दिनँ भनेर भनेँ। यस्ता किशोरीहरू देखेर मलाई दुःख लाग्छ। तर के गर्ने होला?' एक डाक्टरको भनाइ छ। अहिलेको बदलिँदो समाजमा माथि भनेका घटना र प्रवृत्ति समस्याकै रूपमा देखिन थालेको छ। यी ठूला सहरका मात्र समस्या होइनन्, सुदूरपश्चिमदेखि सुदूरपूर्वका जिल्लामा जाँदा विभिन्न ठाउँमा यस्तै घटना धेरै सुनिए। मोबाइल फोनका कारण इन्टरनेट सहज भएको छ, अनि त्यसैका कारण फेसबुक चलाउने किशोर, किशोरी धेरै छन्। यही फेसबुकले समाजमा चाहिंँ नजानिँदो हिसाबले समस्या ल्याइरहेको छ। अहिले त कतिपय सुदूरपश्चिमका जिल्लाका घरमा शौचालय नभए पनि मोबाइल फोन त प्रायः हुन्छ नै। अहिलेको समाजमा प्रविधिलाई रोक्ने होइन कि प्रविधिको उपयोग गर्ने ज्ञान किशोर, किशोरीहरूलाई दिन आवश्यक छ। घरमा र स्कुलमा राम्ररी मार्गनिर्देश नहुँदा किशोर, किशोरीहरू यसरी नक्कली प्रेम र सम्बन्धको धरापमा पर्छन्। यस्ता सम्बन्धहरू टुटेपछि कतिजना त मानसिक रूपमा नै डिप्रेसनमा पर्छन्। प्रेम सम्बन्ध टुटेकै कारण कतिपयले आत्महत्या समेत गरेको तथ्य पनि छ।

समाजमा आइरहेको परिवर्तनलाई आत्मसात् गर्दै स्कुलमा किशोर, किशोरी र युवालाई परामर्श दिने व्यवस्था गर्न आवश्यक छ। एक वर्षअघि सुदूरपश्चिममा प्रजनन स्वास्थ्यबारेमा स्कुलमा

छलफल गर्दा एक किशोरीले भनिन्, 'हाम्रो शरीरमा हाम्रो अधिकार हुन्छ भनेर भन्ने अनि किशोरी अवस्थामा यौनसम्बन्ध राख्न हुन्न भन्ने? के यो हाम्रो अधिकारको विषय होइन र?' ती किशोरीको कुरा सुनेर म छक्क परेँ र भनेँ, 'अधिकार सँगसँगै दायित्व पनि आउँछ। अधिकारका बारेमा छलफल गर्दा आफूलाई हानि हुने गरेर अधिकारको प्रयोग गर्नु भएन। किशोर अवस्थामा नै यौनसम्बन्ध राखेपछि हुने समस्या र असुरक्षित गर्भपतनले धेरै समस्या आउँछ।

फेरि जोसँग प्रेम गरेर यौनसम्बन्ध भयो, त्यो पछिसम्म रहिरहन्छ भन्न सकिन्न। अपरिपक्व अवस्थामा भएको आकर्षणलाई प्रेम भन्न सकिन्न।' मैले भनेका कुराहरूले ती किशोरीको चित्त त कति बुझ्यो वा बुझेन भन्न गाह्रो छ, तर ती किशोरीको प्रश्नले मलाई भने सोच्न बाध्य गरायो। सायद अधिकारका बारेमा छलफल गरिरहँदा हामीले कर्तव्यबोध गराउन बिर्स्यौं कि?

पहिलेकै अवस्थामा यो समाज फर्कियोस् भनेर हामी चाहना राख्न सक्दैनौं। तर किशोर, किशोरीलाई सम्बन्धको महत्त्वसँगै केके दायित्व आउँछन् भनेर त बुझाउनुपर्छ। किशोरीहरूलाई गर्भपतन गराउनु कानुनी रूपमा मान्य भए पनि गर्भपतन जथाभावी गराउनुचाहिंँ शारीरिक रूपले हानि हुन्छ भनेर बुझाउनैपर्छ। उनीहरूलाई 'इमर्जेन्सी पिल'को जथाभावी प्रयोगले हानि गर्छ भनेर बुझाउनैपर्छ। अहिले नै फेसबुक प्रेम, यौनआकर्षण, प्रजनन स्वास्थ्यका बारेमा छलफल गरिएन भने थुप्रै किशोरीहरू डाक्टरकहाँ गर्भपतन गराउन आइनै रहनेछन्। अब त आमाबुबाले छोराछोरीलाई घरबाट नै यसको बारेमा थाहा दिनुपर्ने बेला आएको छ। स्कुल र कलेजमा शिक्षक, शिक्षिकाहरूले पनि परामर्श दिने बेला आएको छ। 

source- ekantipur.com